Person:Johannes Althusius (3)

Johannes Althusius is een bekende Duitse calvinist en staatsrechtsgeleerde waarnaar academische genootschappen, scholen, straten en politieke groeperingen zijn vernoemd. Binnen deze laatste categorie is de Stichting Johannes Althusius een minder fris voorbeeld. Deze groepering uit de jaren 50 van de vorige eeuw identificeerde zich sterk met de calvinist Althusius, kwam op voor de apartheidspolitiek in Zuid-Afrika, en waarschuwde voor het communisme en de islam. Johannes Althusius werd geboren in 1557 in Diedenshausen in het graafschap Sayn-Wittgenstein, het tegenwoordige Siegen Wittgenstein in Nordrhein-Westfalen. Hij kwam uit een vermogende boerenfamilie. Zijn vader Hans Althaus was opkoper van wol en eigenaar van een molen in Diedenshausen. De naam Althusius is een gelatineerde versie van Althaus, Duits voor oude huis.

Johannes Althusius wordt gezien als de grondlegger van de moderne politieke wetenschappen. Althusius ziet de politicologie als een zelfstandige wetenschap, naast de theologie en de rechtsgeleerdheid. Althusius houdt er een wetenschapsopvatting op na die wars is van alle theoretische speculatie en die sterk op de praktijk is gericht. Althusius is naast federalist (staatsvorm) en democraat (regeringsvorm) ook theocraat (regeringsnorm). Hij studeert onder andere in Bazel en Genève en wordt, op aandringen van Willem van Oranje, in 1588 hoogleraar in het Duitse Herborn. Jan VI van Nassau-Dillenburg, de jongere broer van Willem van Oranje, heeft in zijn graafschap Herborn in 1584 een opleidingsschool voor predikanten gesticht. In Herborn zal Althusius zijn hoofdwerken schrijven en uitgeven:

• De arte Jurisprudentiae Romanae methodice digestae libri II, dat een staatsvisie ontwikkelt, uitgaande van een groot aantal Bijbelse voorbeelden. Hij herziet en breidt dit werk later een paar keer uit.
• Politica methodice digesta, atque exemplis sacris et profanis illustrata, met andere woorden: "de politiek methodisch ontleed en verluchtigd met Bijbelse en wereldse voorbeelden".

Hij verwerft faam als politiek-theoreticus met deze werken. "Politica" uit 1603 wordt nog steeds beschouwd als het meest uitvoerige en stelselmatige verweerschrift van de Nederlandse Opstand, en een beschrijving van de staatkunde volgens de Calvinisten leer. Er zijn veel publicaties van en over Althusius bekend. Vergeleken met de Wikipediapagina over Althusius geeft het artikel Johannes Althusius: theocratisch politicoloog van drs. Joh. Weggeman en A. de Gans een betere en leesbaardere beschrijving van Althusius.

Althusius is een verklaard tegenstander van het absolutisme van de vorsten en voorstander van beperkte volkssoevereiniteit en van het recht van verzet tegen een tiran. De door hem voorgestane staatsvorm is de confederatie; een verbond van zelfstandige gewesten. Daarmee wordt hij een van de eerste federalisten. Met zijn politieke theorie biedt hij een rechtvaardiging van de Nederlandse opstand tegen Spanje en voor de staatsvorm van de Unie van Utrecht.

Zijn redeneringen zullen hun invloed laten gelden onder calvinisten in de Nederlanden, Schotland en het Heilige Duitse Rijk en later bij de "founding fathers" van de Verenigde Staten van Amerika. Ook het principe van de soevereiniteit in eigen kring van de negentiende-eeuwse Nederlandse gereformeerde staatsman Abraham Kuyper is beïnvloed door -en sommigen vinden ontsproten uit- Althusius' gedachtegoed. Althusius maakte zich in zijn Politica sterk voor een confederale staat, volkssoevereiniteit en het verzetsrecht van burgers. Met burgers werd toen nog niet het volk bedoeld maar degenen die burgerrecht hadden, in de praktijk alleen aanzienlijken. Met de soeverineitsgedachte wijkt hij af van veel tijdgenoten. De uitsluitende bewaker en uitoefenaar van deze rechten dienen volgens hem de lagere overheden te zijn. Ieder politiek lichaam c.q. politiek niveau kent twee machten, namelijk één besturende magistraat en één controlerende raad. Pas als de magistraat faalt in de uitoefening van zijn bestuurstaken, mag de raad ingrijpen.

Ondanks dat Jan VI van Nassau-Dillenburg Althusius probeert te behouden voor Herborn, vertrekt hij naar Emden. Emden ligt in Ostfriesland, Duitsland, aan de inham van de Eems, recht tegenover het Nederlandse Delfzijl, Groningen. Volgens de geschiedschrijving van Emden was de stad met steun van de Nederlanders de facto een vrije rijksstad geworden onder protectie van de Nederlandse Republiek, en werd er Nederlands gesproken. Althusius wordt in 1604 syndicus van Emden, de hoogste ambtenaar met grote politieke invloed. Emden wordt ook wel het Genève van het Noorden genoemd en houdt nauwe banden met de Nederlanden en de gereformeerde kerk aldaar. Hier zal hij de rest van zijn leven pogen zijn politieke ideeën in de praktijk te brengen en Emden tot een calvinistische modelrepubliek om te vormen.

1. ↑ ^1.0 1.1 Biografie in Wikipedia NL, in Https://nl.wikipedia.org/wiki/Johannes Althusius
   gevonden 2015.

   Johannes Althusius, gelatineerde naam van Johannes Althaus, (Diedenshausen, 1557 – Emden, 12 augustus 1638) was een Duitse calvinist, vermaard om zijn staatkundige opvattingen in Politica methodice digesta, atque exemplis sacris et profanis illustrata (1603).
   
   Inhoud [verbergen]
   1 Levensbeschrijving
   2 Althusius' Politica
   3 Nieuwste invloed in Nederland
   4 Zie ook
   5 Externe links
   Levensbeschrijving
   Althusius werd geboren in het Westfaalse Diedenshausen, waar zijn vader Hans Althaus een bemiddelde wolhandelaar en molenaar was. Althusius' voorbereidende onderricht volgde hij aan het Gymnasium Philippinum in Marburg. Vanaf 1581 volgde hij universitair onderwijs, aanvankelijk in Keulen, maar later in Parijs, Bazel en Genève. Met De arte Jurisprudentiae Romanae methodice digestae libri II (Bazel, 1586) werd hij de eerste rechtswetenschapper van de op aandringen van Willem van Oranje in 1584 opgerichte Nassause academie in Herborn. Tot dan toe had die uitsluitend theologische publicaties naar buiten gebracht. In 1588 werd hij hoogleraar aldaar. Van 1592 tot eind 1596 was hij hoogleraar rechten in Steinfurt. Teruggekeerd in Herborn huwde Althusius de jonge weduwe Margarethe Naurath, met wie hij zes kinderen kreeg.[2]
   
   In Herborn zou Althusius ook zijn Politica methodice digesta, atque exemplis sacris et profanis illustrata (1603) ("de politiek methodisch ontleed en verluchtigd met bijbelse en wereldse voorbeelden") schrijven en uitgeven, waarmee hij zijn naam als politiek-theoreticus zou vestigen. Hernieuwde uitgaven verschenen in 1610 and 1614. De kwaliteiten ervan werden meteen herkend door de Europese geletterden. Tot op heden wordt dit werk beschouwd als het meest uitvoerige en stelselmatige verweerschrift van de Nederlandse Opstand en beschrijving van staatskunde dat calvinisten wereldwijd te berde hebben gebracht.
   
   Op persoonlijk vlak leverde het Althusius in 1603 de positie van syndicus in de Emdense raad op, het "Genève van het Noorden". Hier zou hij de rest van zijn leven pogen zijn politieke ideeën in de praktijk te brengen en Emden tot een calvinistische modelrepubliek om te vormen. Dit ideaal had een paar decennia daarvoor een grote deuk opgelopen met de mislukking van de Gentse Republiek.
   
   Althusius' Politica
   Althusius maakte zich in zijn Politica sterk voor een confederale staat en week af van zijn tijd door voorstander te zijn van volkssoevereiniteit en het verzetsrecht van burgers. De uitsluitende bewaker en uitoefenaar van deze rechten dienden zijns inziens de lagere overheden te zijn.
   
   Ieder politiek lichaam c.q. ieder politiek niveau kende zijns inziens twee machten, namelijk telkens één besturende magistraat en één controlerende raad. Pas als de magistraat faalde in de uitoefening van zijn bestuurstaken, kon de raad ingrijpen. Net als Calvijn en de schrijver van de Vindiciæ contra tyrannos, noemde Althusius de raadslieden en volksvertegenwoordigers van een koningrijk ephores naar een antiek-Spartaans voorbeeld. Absoluut koningschap stond een dergelijke constitutionalistische zienswijze niet toe. Althusius was zich bewust dat hij hiermee ernstig van mening verschilde met Jean Bodin die vond dat soevereiniteit de opperste staatkundige rechtsmacht was, die zelfs boven en buiten de wet kon opereren en nooit vacant kon zijn.[3] Maar een goede prins past een goede wet niet alleen op zijn onderdanen maar ook op zichzelf toe, aldus Althusius.
   
   Deze redeneringen zouden diepgaand hun invloed laten gelden onder calvinisten in de Nederlanden, Schotland en het Heilige Duitse Rijk en later bij de "founding fathers" van de Verenigde Staten van Amerika. Ook het principe van de soevereiniteit in eigen kring van de negentiende-eeuwse Nederlandse gereformeerde staatsman Abraham Kuyper kan als een nazaat van Althusius' gedachtegoed gezien worden.
   
   Nieuwste invloed in Nederland
   In 1954 werd in Nederland de Stichting Johannes Althusius opgericht, een rechtse, orthodox-protestantse politieke groepering die zich keerde tegen de nieuwe linksere koers van de Anti-Revolutionaire Partij en de Christelijk Historische Unie. Deze stichting heeft tot 1983 bestaan. Het conservatieve genootschap Bitter Lemon had een studiekring Johannes Althusius in het leven geroepen, die het werk Politica methodice digesta bestudeerde. De term 'consociatio' die Althusius voor maatschappelijke groepen gebruikt, is door de politicoloog Arend Lijphart gehanteerd voor de beschrijving van stabiele democratieën in gesegmenteerde samenlevingen: het consociationalisme of pacificatiepolitiek.[4]
   
   Stichting Johannes Althusius Over de Nederlandse orthodox-calvinistische rechtse politieke Stichting Johannes Althusius (1954-1983)
   Externe links[bewerken]
   (en) The Politics of Johannes Althusius, vertaling in het Engels door Frederick S. Carney (Boston, 1964) van Johannes Althusius' Politica Methodice Digesta, atque exemplis sacris et profanis illustrata. (derde druk; Herborn, 1614)
   (en) bibliografie van Althusius
   De natuurlijke socio-politieke orde volgens Johannes Althusius Een interpretatie over Althusius.

2. ↑ ^2.0 2.1 Biographie Wikipedia EN, in Https://en.wikipedia.org/wiki/Johannes Althusius
   gevonden 2015.