Person:Pier Berghuis (2)

Iets over het pand Voorweg 25 Damwoude. Door Jan Kooistra (Aangepast.) Het pand Foarwei 25 in Damwâld kent al een lange geschiedenis. In de (gemeentelijke) archieven valt niet te achterhalen wat het exacte bouwjaar is van het pand. Mogelijk dat het pand rond 1864 gebouwd is; uit één der advertenties uit 1909 is sprake van ‘gedurende 45 jaar heeft de zaak een flink burgerbestaan opgeleverd”. Wat de oorspronkelijke bestemming van het gebouwde is geweest is ook niet bekend maar tussen ongeveer 1877 en 1890 dreef Pier Alberts Berghuis er ook een grutterij in. Deze Pier Alberts Berghuis was geboren in Westergeest op 8 november 1837 en hij was getrouwd met Aukje Wijnsma, geboren in Oudwoude. Ze zouden er twee kinderen krijgen. Berghuis had de beschikking over een dienstknecht die ongetwijfeld mee diende te helpen in de grutterij. Bovendien waren er volgens het bevolkingsregister vaak diverse kostgangers zoals onderwijzers e.d. die onderdak kregen in het vrij ruim bemeten pand. De Friese benaming voor een grutterij is ‘moalkerij’ en het hield in dat men er een groothandel had in meel, gort en rijst. De grutter reisde dan met deze waren bij de kleinere winkels langs. Mogelijk dat de grutterij te weinig opbracht om er een bestaan van op te bouwen want Bergsma had in het oostelijke gedeelte van het pand (huidige adres: Foarwei 23) de herberg. In het westelijke gedeelte bevond zich het woongedeelte voor de familie Berghuis. Voor het woongedeelte stond een kolossale kastanjeboom die het meest hinderlijke zonlicht moest weren uit de huiskamer. Achter het herberggedeelte was een stalling voor paarden, de zgn. trochreed. De halte die nu voor het pand staat kent bijna al een even oude geschiedenis als het pand zelf. Uit andere berichten in de Leeuwarder Courant blijkt dat deze herberg door veel verenigingen en particulieren in gebruik was voor het houden van vergaderingen en andere evenementen. De herberg fungeerde min of meer als dorpscentrum c.q. dorpshuis. Ook vonden er houtverkopingen en aanbestedingen plaats. De herberg zal na 1881 grote concurrentie hebben ondervonden van de in dat jaar gebouwde herberg De Kruisweg. Na de aanleg van de paardentramlijn Dokkum – Veenwouden en de bouw van een nieuw gemeentehuis rond 1880 werd de latere Hoofdweg een steeds belangrijker verkeersader en Berghuis zal daar de negatieve gevolgen van hebben ondervonden. Voorheen stond het ‘grietenijhuis’ nog te Rinsumageest en was de huidige Voorweg waaraan de herberg van Berghuis stond, de belangrijkste verbinding. In 1887 werd Berghuis voor de liberalen in de gemeenteraad gekozen, mogelijk werd hij politiek betrokken door de gang van zaken rond de omstreden bouw van het nieuw gemeentehuis op de Krúshoeke en de realisatie daarna van De Kruisweg. Tot op hoge leeftijd was Berghuis nog politiek actief. Vanaf 15 april 1902 was veearts Huizinga ook in het pand gevestigd. De âld baas hie syn nocht:, want in november 1909 bood hij via een advertentie zijn Herberg, huis en landerijen te koop aan het geëerde publiek. De herberg is bij die gelegenheid waarschijnlijk niet verkocht want hij werd verhuurd o.a. aan een A. Jongsma die het logement omdoopte tot Woudzicht. In 1914 kwam de herberg weer te koop of te huur: In de zomer van 1917 – de familie Berghuis was in 1915 uitgeschreven naar Dokkum - was Nanne Rosier de kastelein. In 1918 vertrok deze al weer naar Stiens. Rond 1930 was er een naaischool in het pand. Per 20 juni 1961 was Jan Lijzenga eigenaar/bewoner. In 1970 werd er een cafetaria in de voormalige veestalling gevestigd. In 1975 is er een garage bij gebouwd. De woning werd midden jaren zeventig verbouwd door E. Smet. In 1981 is het cafetariagedeelte verbouwd. In de jaren 80 werd de keuken vergroot en opnieuw ingericht. In 1995 volgde andermaal een modernisering van het snackgedeelte dat de naam De Voorweg kreeg. Het café had als naam The Pink Panter maar wanneer iemand vertelde dat hij nog even naar ‘Jan Lyskes’ ging, wist elke bewoner van Damwoude waar deze dan vertoefde

1.   aktenummer 0192