Person:Elisabeth Blei (2)

Bron Trouw: 10-06-2009 Betsie van Dijk-Blei, 1906-2008 Elisabeth (Betsie) Blei groeide op in Zwartsluis, waar haar vader slage r was. Haar oudere zus kreeg er verkering met Herman van Dijk, een bakke r uit Kampen. Toen daarna Hermans jongere broer Hilbert, eveneens bakker , zijn oog liet vallen op Betsie bleek ook die belangstelling wederzijds . Vader en moeder Blei waren daar eerst niet enthousiast over. Om hun no g prille contact toch in stand te houden liet Hilbert, als hij bij huiz e Blei in de buurt was, een herkenningsfluitje klinken. Daarop kwam Bets ie dan "toevallig" naar buiten. De melodie die Hilbert floot was de wij s van wat nu als lied 304 in het Liedboek staat: "God is getrouw, zijn p lannen falen niet ...". De reserves van de ouders van Betsie jegens haar relatie met Hilbert hie lden verband met hun jonge leeftijd en waren van korte duur. Betsie en H ilbert trouwden in 1933. Zij woonden in Kampen in de bakkerij aan de Oud estraat 153-155. Hun drie zoons werden geboren in 1934, 1937 en 1943. Wanneer ik zo'n 60 jaar later bij haar op bezoek kwam vertelde ze er lus tig op los. Verhalen over de kinderen, kleinkinderen, achterkleinkindere n, maar ook over Hilbert en over de oorlog. Met verrassende soepelheid s prong ze in haar vertellingen tussen heden en verleden heen en weer. Z e was ruim een eeuw oud had maar had een onvoorstelbaar scherp geheugen , ook waar het om het recente verleden ging. Kort na het uitbreken van de oorlog raakte Hilbert betrokken bij het ver zet. De eerste concrete stap in die richting zette hij toen de Kamper ve rzetsman dr. R. Dam hem polste of hij misschien voor een nacht een joods e man kon herbergen. Toen Hilbert direct instemde vroeg Dam hem of hij d at niet eerst met zijn vrouw overleggen moest? Gedecideerd vertelde Bets ie later: "En toen zei Hilbert tegen Dam: mijn vrouw vindt het goed!" Oo k is haar altijd bijgebleven hoe, op een ander moment, Hilbert en zij d e straat in keken en het (joodse) gezin Goudsmid voorbij zagen komen, me t hun kleine kindertjes. "Toen zei Hilbert tegen mij: als de oorlog nie t gauw voorbij is dan halen ze ons straks ook weg." Even helder stond haar nog voor de geest dat het bevolkingsregister va n Kampen onbruikbaar gemaakt zou worden door middel van een brandbom i n de kluis. Degene die de namaaksleutel zou testen kwam schichtig de bak kerij binnenlopen met de woorden : "Hij past niet!" Hilbert reageerde: " Natuurlijk past hij wel, geef maar hier!" Omdat hij in zijn bakkersklere n op grote afstand herkenbaar was kleedde hij zich eerst om en liep toe n met de valse sleutel naar het gemeentehuis. Laconiek draaide hij daa r de kluis open en weer dicht. Hij ging terug naar de bakkerij, overhand igde de sleutel en trok zijn werkkleren weer aan. "Ja", vertelde Betsi e 65 jaar later, "ik zie het zo nog voor me omdat hij zich tweemaal verk leden moest." Enkele mensen die elders problemen kregen doordat zij zich niet wilden m elden voor tewerkstelling in Duitsland vinden in de banketbakkerij van H ilbert een nieuwe baan. In de winkel is het een drukte van belang. Nie t iedereen die binnenloopt komt voor banket. "Het is gebeurd", zo vertel de Betsie, "dat er op'n maandagochtend 17 onderduikers kwamen." Al die m ensen werden er doorverwezen naar vertrouwde adressen in de nabije omgev ing. Steeds vaker was Hilbert van huis voor vergaderingen van de LO (Landelij ke Organisatie voor hulp aan onderduikers). En vanaf augustus 1943 ook v oor die van de LKP (Landelijke Knokploegen), waarvan hij een van de vie r oprichters was. In het voorjaar van 1944 opereert Hilbert vanuit Amste rdam. Hij wordt zwaar gezocht. Het is voorgekomen dat Betsie in een nach t driemaal huiszoeking kreeg. s'Avonds om 10 uur, direct na het begin va n de Sperr-tijd, kwamen ze binnen en werd haar hele huis overhoop gehaal d. Later die nacht, toen de geschrokken kinderen weer in bed lagen, Bets ie nauwelijks de boel weer op orde had gebracht en zij zat bij te kome n van het hele gebeuren kwamen ze om 2 uur terug en zetten nogmaals he t hele huis op z'n kop. Dit in de hoop dat Hilbert gedacht zou hebben da t de kust nu veilig was en alsnog thuisgekomen zou zijn. Opnieuw werde n de kinderen na afloop weer naar bed gebracht. Om er om 5 uur weer uitg ehaald te worden, want toen werd de hele operatie evenzo grondig nogmaal s uitgevoerd. In juli 1944 werkt Hilbert met Johannes Post aan de voorbereiding van d e overval op het Huis van Bewaring aan de Weteringschans in Amsterdam. E r waren aanwijzingen dat er verraad in het spel was maar Johannes zett e de bevrijdingsactie door en Hilbert liet hem niet in de steek. Zodra d e KP-ers het Huis van Bewaring binnen kwamen bleken zij kansloos te zijn , een overmacht van de SD stond hen op te wachten. Enkele uren later i n die nacht van 14 op 15 juli 1944 werden ook Hilbert en Johannes gegrep en. Samen met 13 anderen werden zij op 16 juli 1944 doodgeschoten in d e duinen bij Overveen. Betsie was 37 jaar toen zij achterbleef met dri e kinderen van negen, zes, en een half jaar oud. Ook na de dood van Hilbert bleef de bakkerij een haard van verzet. Op d e eerste vrijdag van januari 1945 werd er weer huiszoeking verricht. Oud ste zoon Lucas herinnert zich dat Duitsers de woning binnenkwamen en da t iedereen in de woonkamer bij elkaar werd gezet, onder bewaking van ee n mof met een pistool. Een voor een moesten de volwassenen mee naar bove n. In de woonkamer beneden was hoorbaar hoe ze hardhandig werden ondervr aagd. Daar bevond zich ook nog een tas met belastende papieren. Uiterlij k rustig en kalm stelde Betsie vast dat het tijd werd om pap te gaan kok en. De bewakende mof ging akkoord, waarna Betsie de kachel opstookte. Be hendig werkte ze de papieren weg in de vlammen die oplaaiden in de kache l onder haar pap. Toen kwam, nietvermoedend, Toon Slurink binnenlopen. Slurink stencilde i n zijn kelder het illegale krantje "Strijdend Nederland". Hij kwam lang s om te vragen of Lucas voor hem groente ophalen kon? Daarvoor moest j e naar IJsselmuiden, de brug over. Voor hem zelf was dat te gevaarlijk m et het oog op de controlepost die daar stond opgesteld. Slurink werd gea rresteerd en meegenomen naar Zwolle. Hij behoorde tot degenen die kort d aarop bij Woeste Hoeve werden gefusilleerd. In de slaapkamer van Betsie vond de SD de laatste brief van Hilbert aa n zijn vrouw. Hij had die geschreven vlak voor de overval op het Huis va n Bewaring aan de Weteringschans, die hem fataal werd. De SD-er stak d e brief in zijn zak. Toen Betsie hem dringend vroeg of ze de brief moch t houden sloeg hij haar. In februari of maart 1945 maakten "autoriteiten" aanstalten de beide pan den aan de Oudestraat te vorderen. Dat zou inhouden dat Betsie met haa r kinderen op straat werd gezet. Internist dr Kolff, die in het Kamper z iekenhuis werkzaam was, adviseerde haar zoveel mogelijk kinderen in hui s op te nemen. Toen had ze er opeens zeven in plaats van drie. De inspec tie die aan de inbeslagname voorafging werd bijgewoond door een officie r van de Wehrmacht. Hij besloot: "Hier trekken wij niet in, dat doen w e niet." En tegen Betsie zei hij: "U blijft hier maar mooi zitten mevrou w." Vanwege de lach op zijn gezicht vermoedde Betsie dat hij zo zijn eig en vermoedens had gekregen bij de aanblik van zoveel kinderen van ongeve er dezelfde leeftijd en van de kleurverschillen in hun haardos, ook ee n opvallend rossig exemplaar zat erbij. Aan het eind van de oorlog werd aan Betsie bericht dat er een fonds zo u komen waaruit aan nabestaanden van gevallen verzetsmensen financiële s teun zou worden verleend. En ook dat zij daarvoor als een der eersten i n aanmerking kwam. Dat werd het buitengewoon pensioen van de Stichting 1 940-1945. "Wilhelmina zei: het is geen pensioen maar de inlossing van ee n ereschuld", aldus Betsie. Het lichaam van Hilbert werd na de oorlog teruggevonden en herbegraven o p de Eerebegraafplaats in Bloemendaal. De bakkerij werd verkocht en he t gezin verhuisde naar een kleinere woning elders in Kampen. Het waren z ware jaren voor Betsie. In die periode was ze zelf langdurig ziek. In fe bruari 1948 liep haar jongste zoontje Herman een infectie op waaraan hi j enkele dagen later op vierjarige leeftijd overleed. De herinneringen a an deze moeilijke tijd bleef Betsie met zich meedragen. Haar sterke kara kter en haar rotsvaste geloof hielden haar, toen en naderhand, overeind . Veertig jaar later ging ze, wanneer de herinneringen opspeelden en z e er s'nachts niet van slapen kon, met de koptelefoon op achter haar key board zitten en dan richtte ze al haar concentratie op het instuderen va n de gezangen uit het toen nog nieuwe Liedboek. In maart 1984 kreeg Betsie, tegelijk met enkele andere (oud-) Kampenaren , op paleis Soestdijk het Verzetsherdenkingskruis uitgereikt. Ze hing d e onderscheiding om de foto van Hilbert want, zo zei ze, "die was voor h em." Eind jaren 80 verhuisde zij naar verzorgingshuis Rehoboth in Wapenveld . Daar woonde zij dichter bij kinderen en kleinkinderen. Hoewel het verl eden onnoemelijk zwaar woog bleef zij er niet in steken. Volop leefde z e mee met eigentijdse ontwikkelingen op kerkelijk en maatschappelijk geb ied en intens was haar belangstelling voor alle wederwaardigheden van ki nderen, klein- en achterkleinkinderen. Nooit vergat ze hun verjaardagen

dagen tevoren stond een felicitatiekaart klaar die stipt op tijd wer

d gepost. Toen haar benen niet meer goed meewilden kreeg ze een scootmob iel waar ze heel wijs mee was. Als je na een bezoekje bij haar weg gin g reed ze mee door de gang, de lift in, naar beneden en naar buiten toe . Soms met zo'n vaart dat je haar nauwelijks bijhouden kon. Nu ze meer dan 100 jaar oud werd en nog altijd zo goed bij de tijd was z ei ik wel eens dat het leek alsof zij de jaren van Hilbert erbij gekrege n had. Daar gniffelde ze dan wat om. Volop heeft ze nog genoten van de v iering van haar 101e verjaardag op 31 dec. 2007, waarover ze maanden lat er enthousiast vertellen kon. Maar ze zei erbij dat het leven moeizaam w erd en dat het voor haar eigenlijk niet langer hoefde. In september ontstonden problemen met haar longen. Begin oktober ging z e naar het ziekenhuis. Daar wachtte ze tot Gijs, de tweede zoon, weer te rug was uit New York. Toen beide zoons twee dagen later samen naast haa r bed stonden sloeg ze de ogen op, zei "Zijn jullie daar allebei? Dan i s het goed", en vertrok.

Elisabeth Maria van Dijk-Blei werd geboren op 31 december 1906 in Zwarts luis. Zij werd 101 jaar oud en overleed op 5 oktober 2008.